Вопросы прав человека в современном мире обсудили учёные-правоведы в Алматы

АЛМАТЫ. НҰРСҰЛТАН НАЗАРБАЕВ ҚОРЫНЫҢ БАСПАСӨЗ ҚЫЗМЕТІ. 10.12.20 – Бүгін Алматыда Нұрсұлтан Назарбаев Қоры мен Каспий университеті ҚР-дағы Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің қолдауымен «Қазіргі әлемде адам құқықтарын қорғау: қамтамасыз етудің тұжырымдамалары, тетіктері және проблемалары» XIV Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясын өткізді. Жас ғалымдардың, сарапшылар мен құқықтанушылардың онлайн-форматтағы кездесуі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Егемендігі жариялануының 30 жылдығына және халықаралық Адам құқықтары күніне арналды.

Ғылыми пікірталас отырысын ашқан Нұрсұлтан Назарбаев Қоры атқарушы директорының орынбасары Игорь Рогов «қазіргі кезеңде мемлекетішілік заңнаманың, халықаралық құқық нормалары мен адам құқықтары институттарының күшейіп келе жатқан өзара іс-қимылын есепке алмай, адам құқықтарын қамтамасыз ету және қорғау проблемаларын шешу мүмкін емес» деп атап өтті.

- Халықаралық құқық пен ұлттық заңнаманың өзара іс-қимыл тетігі 1990 жылғы 25 қазандағы ҚазКСР Мемлекеттік Егемендігі туралы декларация, сондай-ақ «Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Конституциялық заң қабылданғаннан кейін қалыптаса бастады. Аталған актілерде Қазақстанның халықаралық құқық қағидаттарына бейімділігі, сондай-ақ адамды толық құқықты және еркін тұлға ретінде бекіту қажеттігі расталды. Алдағы уақытта бұл идея Қазақстанның Тұңғыш Президенті – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың басшылығымен әзірленген 1993 және 1995 жылғы Конституцияларда басты идея болды, - деді профессор.

Игорь Рогов сонымен қатар адам құқықтарын қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің егемендігі мемлекеттің егемендігіне тікелей байланысты екенін айтты. Қазақстан күрделі жолдан өтті және Тұңғыш Президенттің саясаты ауқымды саяси, экономикалық және әлеуметтік өзгерістерді жүргізу кезінде құқықтық сабақтастық пен құқықтық инновациялар мәселелерін шебер үйлестірді. Елбасы идеялардың генераторына, қоғам мен мемлекет үшін маңызды әрі күрделі процестердің модераторына айналды.

Конференция аясында қатысушылар, оның ішінде құқықтанушы ғалымдар, жас ғалымдар және Қазақстан мен таяу шетелдің заң мамандықтарының студенттері адам құқықтарын қорғау тетіктері мен проблемаларын қарастырды.

Конференцияны өткізу орны кездейсоқ таңдалған жоқ, себебі іс-шара басталған Каспий Университеті заңгерлер мен құқықтанушыларды даярлау бойынша еліміздің жетекші жоғары оқу орындарының бірі болып табылады.

- Қазақстан Республикасы өзінің тарихи даму тәжірибесіне, көпұлтты фактор мен халықаралық құқық нормаларына сүйене отырып, егеменді мемлекет құру және жеке адамның құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етуге бағытталған аса маңызды құқық қорғау институттарын қалыптастыру кезінде конституционализм қағидаттарын біртіндеп бекітеді. Бүгінде біздің елімізде Омбудсмен институты, Бала құқықтары жөніндегі Уәкіл институты, ювеналдық әділет, сот және адам құқықтарын қорғаудың өзге де тетіктері жұмыс істейді. 2020 жылы жаңа Әкімшілік рәсімдік-процессуалдық Кодекс қабылданды, онда 2021 жылғы маусымнан бастап жария билік пен азаматтар арасындағы дауларды қарайтын әкімшілік Әділет институты енгізіледі. Қазіргі жағдайда әкімшілік Әділет мекемесі мемлекеттің құқықтық саясатының маңызды бағыты болып табылады, оның көмегімен жеке адамның құқықтары мен мүдделері биліктің озбырлығынан қорғалады, оларды қорғаудың қосымша құқықтық кепілдіктері белгіленеді, — деп атап өтті Каспий университетінің ректоры, заң ғылымдарының кандидаты, профессор Жолдасбек Нүсенов.

Кездесуді ұйымдастырушылар атап өткендей, бүгінгі іс-шараның өзектілігі ең алдымен қазіргі COVID-19 пандемиясынан туындаған. Бұл адамдар өмірінің әдеттегі ырғағын бұзып, мемлекеттік органдардың қызметін қиындатып қана қоймай, сонымен бірге жеке адамның конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қандай да бір жолмен шектейтін қоғамдық институттарды да қиындатады.

Қазақстан Республикасындағы Адам құқықтары жөніндегі уәкіл Эльвира Әзімова күнтізбедегі ерекше күн ретінде "адам құқықтары күнінің" маңыздылығын атап өтіп, бұл «бүкіл әлемдегі демократиялық бостандықтарды қалыптастыру мен қолдау, адам құқықтарын қорғау мен қауіпсіздікті қолдау нәтижелеріне баға берілетін ерекше күн»  деді.

- Адам құқықтарын қорғаудың негізгі міндетіне заңнама мен практиканың тиімді жиынтығы арқылы қол жеткізіледі. Құқықтар мен міндеттердің өзара байланысы тек заңды категория емес. Бұл әр адамды бостандық пен жақсылыққа жетелейтін мораль қағидасы. Мемлекет үшін — бекітілген кепілдіктерді іске асыру тетігін жақсарту жөніндегі тұрақты миссия, - деп мәлімдеді конференцияның тең ұйымдастырушысы.

Естеріңізге сала кетейік, Қазақстан Республикасы көптеген әмбебап және өңірлік халықаралық ұйымдардың белсенді мүшесі болып табылады. Мемлекеттің халықаралық беделі көп жағдайда адам құқықтарын одан әрі сақтаумен және ұлттық заңнамаға халықаралық құқық стандарттарын енгізумен байланысты.

Ғылыми баяндамалардың тақырыптары туралы айта отырып, жас ғалымдар мен құқық саласындағы сарапшылар қазіргі шындық жағдайында адам құқықтарын қорғаудың отандық және халықаралық тәжірибесін талқылай отырып, кең ауқымды мәселелерді көтергенін атап өткен жөн. Өзекті тақырыптар арасында қатысушылар мыналарды атап өтті: БҰҰ стандарттары және Ұлттық заңнамадағы адам құқықтарын қорғау саласындағы халықаралық құқық нормаларын имплементациялау проблемалары; пандемия жағдайында адам құқықтарын қорғау; омбудсмен институты; адвокатура және адам құқықтарын қорғау мәселелері; адам құқықтарын қорғау инфрақұрылымындағы ҮЕҰ; Конституциялық бақылау және адам құқықтарын қорғау мәселелері; интернет және адам құқықтары; адам құқықтары саласындағы халықаралық құжаттар және оларды сақтау және т. б.

- Тұңғыш Президент Нұрсұлтан Назарбаев адам құқықтары мәселелеріне әрқашан ерекше назар аударған. 90-шы жылдары Қазақстан Балалар құқықтары туралы, әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы конвенцияларды ратификациялады. Кейінірек, 2000 жылдары конвенцияларға қосымша хаттамалар қабылданды. Елбасының бақылауымен адам құқықтары мәселелері бойынша маңызды шешімдер қабылданды. 2003 жылы ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен ҚР Президенті жанындағы Адам құқықтары жөніндегі Комиссия құрылды. Комиссия міндеттерінің бірі ҚР Президентінің конституциялық мәртебесін Қазақстан Республикасындағы адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының грантын іске асыру үшін жағдай жасау болып табылады, — деп хабарлады ННҚ жанындағы Ғылым жөніндегі Кеңестің мүшесі, PhD, ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ жетекші ғылыми қызметкері Ермек Тоқтаров.

Қорытындылай келе, ғалымдар Қазақстанда теңдік және адам құқығы мен  бостандығын кемсітпеу  идеяларын іске асыруға қарамастан, оларды толыққанды қорғау мемлекет тарапынан да, қоғам тарапынан да жіті назар аударуды талап етеді деген пікірге келді. Бұл істе ел Конституциясы мен адам құқықтары саласындағы көптеген халықаралық құжаттарды ратификациялау және оларды ұлттық құқық нормаларына енгізу маңызды рөл атқарады.

Нұрсұлтан Назарбаев Қорының
Баспасөз қызметі
PR-менеджер Жұмашев Артур
+7 708 960 56 13
pr.zhumashev@gmail.com